کد مطلب:33833 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:101

بر این رای كه توكل فرزند توحید است، اشكال دیگری نیز وارد است. آدمیان از اسباب برای رسیدن به دو دسته نتایج استفاده می كنند: نتایج خیر و نتایج شر. كم نیستند كسانی كه حقوق دیگران را زیر پا می گذارند، سرزمینی را به ناحق تصرف می كنند، اندیشه ی باطلی را ترویج می دهند و علیه دیگران توطئه می كنند. ایشان نیز برای رسیدن به این مقاصد برنامه ریزی می كنند و از اسباب بهره می جویند. سوال این است كه آیا در این گونه امور نیز می توان بر خداوند توكل كرد و آیا می توان گفت حتی در كارهای زشت هم بر خداوند توكل كنید یا نه؟ از معارف دینی چنین مستفاد می شود كه توكل، كار مومنان و صالحان است و فقط در امور نیك جاری است، در حالیكه توكل را به توحید گره زدن و همه چیز را از خدا دیدن و

[صفحه 391]

به معنی عدم اعتماد بر اسباب گرفتن، دیگر تمایزی میان نیك و بد باقی نمی نهد و توكل را در هر دو جا جریان می دهد. نباید گفت: «كسانی كه مقاصد سوء را دنبال می كنند، اصولا اهل توحید و توكل نیستند». زیرا این بحث، یك بحث تئوریك است و ما می كوشیم لوازم و نتایج رای علمای اخلاق در باب مفهوم توكل و منافات آن را با معارف دینی نشان بدهیم. معارف دینی به ما می آموزند كه شیطان صفتان نمی توانند متوكل باشند چرا كه توكل كردن در امور سوء بی معنی است. اینك برای حل معضل، سخنان گذشته را از اجمال به تفصیل می آوریم.

صفحه 391.